Türkiye’de süt krizi lacerem son bulur?

Üreticilerin üretimden vazgeçtiği ve hayvanlarını kesmeye başladığı dönemde Ulusal Süt Konseyi çiğ benzin referans fiyatını 8,5 liraya yükselttiğini açıkladı. Peki bu aşama yeterli mi ‘Türkiye’dahi 1 litre sütün maliyeti 11 liraya daha çok. Nedeni ağızotu başta oluşmak amacıyla faaliyet, mazot, gübre ve işçilik üzere bir nice maliyetteki efdal artışlar. Millî Benzin Konseyi (USK) ise çiğ süt fiyatlarını maliyetlerdeki artışa bakarak artırmayıp baskılıyor.

Üretici sütün litresini bugüne arbede 7,5 liradan satıyordu. USK zaman aldığı kararla çiğ benzin kaynak fiyatını 8,5 liraya yükselttiğini açıkladı. Belirlenen fiyatın maliyetleri karşılamadığını belirten üreticiler ise iktidardan temelli hal bekliyor.

7,5 liradan satılıyordu

Millî Süt Konseyi en son 15 Mayıs 2022’da çiğ süt başvuru as fiyatını litre başına 5,70 liradan 7,50 liraya çıkarmıştı. Fiyatların değer süresi jale benzen/yem paritesine bakarak belirleniyor. Tıpkısı üreticinin 1 litre çiğ benzin satışından elde ettiği dirimlik ile ne büyüklüğünde yemleme alacağını gösteren parite üzere genel kabul gören cesamet 1,5. Buna göre üreticinin 1 litre sütün satışından elde ettiği gelirle 1,5 kilo ağızotu alabilmesi gerekiyor. Fakat üreticiler parite 1’in altına düşse de fiyatların buna makul adına yükseltilmemesinden şikayetçi. USK’nin yayınladığı veriler dahi paritenin etraflı zamandır 1,5’in altında olduğunu gösteriyor. Jale benzen/yem paritesi en son Ağustos 2022’bile 1,18 yerine açıklanmıştı.

“Fiyatlar baskılanıyor”

Türkiye Ekincilik Odaları Birliği (TZOB) iktidarın enflasyonu bağan ağrımak yerine fiyatları baskıladığı görüşünde.

TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar, yaptığı açıklamada, “Ekincilik sektörünün bağırsak dinamiklerini hesaba katmayan, tek amacı enflasyonu azaltmak olan, bunun tek yönteminin artan maliyetleri dikkate almadan yetiştirici fiyatlarını baskılamak olduğunu düşünen, bu amaçla de Millî Süt Konseyi’ni talimatla yönlendiren Hazine ve Maliye Bakanlığı, hayvancılığı nazik bir krizin içerisine soktu” diyor.

Sektör temsilcilerine bakarak sütteki bu akse, üretime dahi çarpış vurdu.

Üreticiler damızlıklarını kestirip doğrudan çıkarmaya başladı.

“Sadece tıpkısı taş arabası bıraktım”

DW Türkçe’ye mütekellim benzen üreticisi Mehmet Kani, 35 pasaj kocabaş hayvanın olduğu işletmesinde şu anda takkadak benzeri sağılır ineği ve ilkokul pasaj de kestirdiği ineklerin yavrusu olan buzağı olduğunu belirtiyor.

Kani, “Süt, faaliyet, basılmış, soy sop, traktör ve makina takım sakınma parçaları kabilinden faziletli girdi maliyetleri biz çiftçileri bitme tükenme noktasına getirdi. Sonsuz engel ederek atadan dededen kalma arazileri kaybetmemek için üretimden vazgeçtim. Hoppadak habbe ihtiyaçlarını eğlemek amacıyla aynı şavalak bıraktım” diye konuşuyor.

Türkiye Kültür Odaları Birliği’hangi göre da sonuç dönemde arz birkaç 1 milyona mümasil maya iri efsanevi kesime gitti.

Maliyeti 42 milyar liraya yakın

TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar, “Bu bire bir milyon hayvanı yerine koymanın bize maliyeti kestirmece 2,3 bilyon euro olacaktır. Bu tartı bugünkü kurla 41,8 milyar liraya karşılama ediyor. Tabii bu kadar sayıda ve kalitede hayvan bulunabilirse. Kapanan işletmeleri, yıkılan hayalleri, kararan umutları hesaba katmıyoruz” ifadelerini kullanıyor.

Bayraktar, üreticinin damızlıklarını kestirip doğrudan çıkarmasının yanında ellerinde tuttukları damızlıklara de haddinden fazla fiyatlı olduğu için henüz birkaç yem atfetmek zorunda kaldığını vurguluyor. Dengesiz beslenmeye sadık olarak hayvanlarda beslenme hastalıklarının ve üremeye müteveccih sorunların arttığına ilgi çekici TZOB Başkanı, gelinen noktada üretim ve mahsul kayıplarına bağlı olarak benzen üretiminin azaldığına meni ediyor.

Sonuç dönemde tıpkı çuval yemin fiyatı 350 liraya çıkarken; sütün marketlerdeki litre fiyatı ise 30 lirayı buluyor.

Üreticiler, yemleme ve süt sanayicisi ile marketler artan maliyetleri fiyatlara yansıtırken, üreticinin bunu yapamamasına uzun süredir reaksiyon gösteriyordu.

Kooperatifler değer belirlemeye başladı

Bazı kooperatifler Millî Benzin Konseyi’ni devre dışı bırakarak fiyatları kendileri belirlemeye başladı.

Çanakkale Biga’bile sütün satış bedeli USK’nin bedel artırma kararından önceki maliyetleri kurtarmasa da 8 liralık 30 kuruşa çıkarılmıştı.

DW Türkçe’ye konuşan Çanakkale Biga Paşaçayı Üretim Pazarlama Kooperatifi Başkanı Halil Kaya, “Vatandaşımız girdi maliyetleri, süt matbua, yem ve benzerleri bunların altında ezildi. Maliyetlerin yüzdelik 300-400 artmasıyla bizler daha çok işin içinden çıkamaz hale geldik. 1 litre süte 1 kilogram yem alamaz haldeyiz. Benzin fiyatının adaletli aynı şekilde tıpkı zaman ilk açıklanması, vatandaşımıza lazım yardım elinin uzanması geçişsiz. Yoksa süt ineklerinin çoğu kesildi ve değme dönüş kestirmece benzeri pres kapanıyor” diyor.

Girdi fiyatlarında fahiş artışlar

TZOB verilerine bakarak ilkgüz ayında matbua fiyatları aylık namına kalsiyum amonyum nitrat gübresinde yüzdelik 12,3, amonyum sülfat gübresinde yüzdelik 7,1, kaurit tutkalı gübresinde yüzdelik 5,4 artım gösterdi. Akıbet tıpkı yılda ise kaurit tutkalı gübresi yüzde 208, kalsiyum amonyum nitrat gübresi yüzdelik 207, DAP gübresi yüzde 175, amonyum sülfat gübresi yüzdelik 161 zamlandı. Mazot fiyatı aylık kendisine yüzdelik 14 azalırken, serencam bir yılda yüzdelik 216 arttı. Son tıpkı yılda fiyatlar besi yeminde yüzdelik 113, süt yeminde yüzdelik 116 artarken neşelilik fiyatlarındaki almanak artış yüzde 140’ı buldu. Tarımsal umar fiyatları ise yıllık bazda yüzdelik 80 artış gösterdi.

Ekincilik Mühendisleri Odası’na göre üretimin desteklenmemesi tüketiciye de kontra yansıyacak.

Tüketiciye birlikte yansıyor

DW Türkçe’ye mütekellim Tarım Mühendisleri Odası Başkanı Payidar Remzi Suiçmez, üreticinin üretimden vazgeçtiğini vurguluyor. Suiçmez, “Istihsal maliyetlerinin 10 TL’lerin üstüne çıktığı bir üretememe içinde jale süt referans fiyatına verilecek zam ekonomiye ayrımsız yük değil, tersine tüketicinin henüz haşat, elan çok benzen ve benzen ürünleri tüketmesi anlamına dirimlik” diyerek konuşuyor.

Sektör temsilcilerine bakarak et sorunu bile kapıda. Üreticinin ‘söylemle’ değil konkre önlemlerle desteklenmesi gerektiğine meni eden Suiçmez, yapılması gerekenleri yemleme maliyetlerini somut olarak tenkis etmek, natürel hayvancılığı geliştirmek, yemleme ekili alanlarını bırakmak, yemde dışarıya tabi politikalardan caymak diye niteleyerek sıralıyor.

Kamunun engelleme çekicilik fiyatlarının maliyet üzerinde açıklaması ve zaruri alımları yapması gerektiğini tabir eden Suiçmez, “Zira yemleme ve benzin sorununu çözemez isek bu bize ten sorunu namına yansıyacak ve yansıyor. Biz istihsal sorununu çözersek pahalı mahsulat da bezdirmek zorunda kalmayız” ifadelerini kullanıyor.

USK açıklamasında ise jale süt üretim maliyetinde eke aynı değişiklik olduğunda ati süreçte meydan şartlarına bakarak yine bedel değerlendirmesi yapılacağı belirtildi.

Share: