HASAN DAĞI’NDA, VOLKANİK HAREKETLİLİK İNCELENECEK

TÜRKİYE’nin en zihayat volkanik dağlarından olan Hasan Dağı’nda, volkanik hareketliliğin olup olmadığının incelenmesi için jeodezik ve fiziki sensörlerle strateji çalışması başlatıldı. TÜBİTAK destekli projenin başkanlığını yürüteç Prof. Dr. Hacı Misyon Yılmaz, “Hasan Dağı’nda milattan önce 6600 yıllında patlama olmuş. Ondan beri kabak. Amma Acun Volkanoloji Birliği (IAVCEI), burayı etken volkan olarak akseptans ediyor. Biz üstelik ondan ufuk araştırmayı dilek ettik. Patlama olacak diyerek tıpkısı molekül yok tabii ama olup, olmayacağı üzerine bazen ilmî verilerle bu işi çıkarmak geçişsiz” dedi.

Aksaray ve Niğde sınırları ortamında kayran kayran Hasan Dağı’nda kıyamet riskinin azaltılması üzere İl Risk Azaltma Planı (İRAP) hazırlama çalışmaları kapsamında, Aksaray Üniversitesi’nin ‘Hasan Dağı Volkanizmasının Tektonik ve Volkanik Açıdan Jeodezik ve Fiziksel Sensörler ile İzlenmesi’ isimli projesi, 2021 yılında sunulduğu ‘TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Tutma Programı’na kabul edildi.

İZLEME İSTASYONU KURULU

Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Ağacı Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Umumi Müdürlüğü, Aksaray AFAD Müdürlüğü ve Niğde AFAD Müdürlüğü eş iş yürütecek. Çalışma kapsamında Hasan Dağı’nın 3 ayrı farklı noktasına jeodezik ve fiziksel sensörlerle takip istasyonu kuruldu.

Projenin başkanlığını örümcek Aksaray Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Kürsü Başkanı Prof. Dr. Hacı Gaye Yılmayan, kurulan 3 istasyon sebebiyle 24 saat süresince yargılama fen alabildiklerini belirtti. Prof. Dr. Yılmayan, şunları söyledi

‘Hasan Dağı volkanizmasının tektonik volkonik açıdan, hem jeodezik hem de fiziksel sensörlerle izlenmesi amacını taşıyan projemiz var. Proje kapsamında Hasan Dağı eteklerinde biri şu an bulunduğumuz Helvadere mevkisinde, gayr Dikmen köyü yukarısında, benzeri başkası üstelik Niğde tarafında kalkışmak için 3 izleme istasyonumuz var. Bu istasyonlarımızda jeodezik ve fiziksel sensörlerle biz burayı nüfuz etmek istiyoruz. Burada hareketlenme var mı diye niteleyerek. Bu 3 istasyonda 24 saat anlık veri alacağız. Onları elan sonradan değerlendireceğiz. Esasen antrparantez Tuz Gölü Kırık hattında Hasan Dağı’nın doğusunda geçen 14 kampanya noktalarımız var. Oralardan dahi 6 ayda benzeri kutur alıyoruz. Yine buralarda tiltmetre var, akıntı ölçer var. seçkin magmada fark olduğunda, eğimde tıpkısı ayrım oluyor mu, onlara bakacağız. Gaz çıkışlarındaki sıcaklık farklarına, gazlardaki değerlere bakacağız. Yeniden flama farklarına bakacağız. Bunun sonucunda Hasan Dağı’nda bu aktiviteler var mı, yok mu, bunu incelemeye çalışacağız. Bu 36 aylık benzeri projedir. 15 Küçük Ay 2022’bile resmen bu süreç başladı. Bu proses içinde gerekli malzemeleri satın alarak bu tesisleri kurduk.”

MİLATTAN ÖNCE 6600 YILINDA PATLAMA OLDU

Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı’nda en üst milattan evvel 6600 yılında volkanik patlama yaşandığını belirterek, “O zamandan beri olmamış. Ama Dünya Volkanoloji Birliği (IAVCEI), burayı hareketli volkan namına akseptans ediyor. Tığ bile ondan etraf araştırmayı iştiyak ettik. Patlama olacak diyerek ayrımsız husus yok tabiatıyla, amma olup, olmayacağı üzerine bazen bilimsel verilerle bu işi söylemek lazım” diyerek konuştu.

Hasan Dağı eteklerinde 3 değişik noktaya kurulan istasyonlarda usa vurma veriler aldıklarını söyleyen Prof. Dr. Yılmayan, “1 Meyan itibariyle 3 istasyonu kuruluş ettik. 10 Fasıla itibariyle da ‘GPS’ aletimizle verileri alıyoruz. Milimetrik düzeyde, enstantane daima, istediğimiz aralıklara natamam saniye, ayrımsız saniye, iki saniye aralıklar vukuf alıyoruz. Ufki ve düşeyde hâlet değişiyor mu, değişmiyor mu, onu inceleyeceğiz. Bunların zaman seyirlerini analiz edip, ondan sonradan sonucu varacağız. İlk verileri de ağustos ayı itibariyle alacağız” dedi.

TEDİRGİN OLACAK BİR GENIŞLIK YOK

Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı’nda volkanik patlama olacak diye rahatsız olacak tıpkısı durumun söz konusu olmadığını kaydetti. Prof. Dr. Yılmayan, “Tuz Gölü Fay hattı de buradan geçiyor. 2020 yılında Niğde Konkav yoluyla 5,2 yer sarsıntısı olmuştu. Projenin yokuş amacı üstelik o esasen, Hasan Dağı’nda bire bir hareketlilik var da orayı etkiliyor mu, depremle olan ilişkisini korumak için bu projeyi gerçekleştireceğiz” diyerek konuştu.

Proje ortaklarından AFAD İl Başöğretmen Cezmi Türkmen üstelik Hasan Dağı’ndaki bütün verileri bilimsel kendisine ortaya koymaya çalıştıklarını belirtti. Türkmen, “Bu bilimsel tıpkısı projedir. Hem Tuz Gölü Fay hattı hem bile Hasan Dağı ile ilgilendiren hep verileri bilimsel kendisine uzaklaştırmak istiyoruz. Ilmî sıfır verileri de kazanmak istemiyoruz. Altın hocalarımıza güveniyoruz. Onların ön görüsü ve bizi yönlendirmesiyle bu projeye başladık. TÜBİTAK’a başvurduk ve kabul etti. TÜBİTAK, Türkiye’de önce projelere destek veriyor. Yaptığımız projede Türkiye’üstelik ilk projedir. Bağımlı bu veriler geldikçe hocalarımız bu verileri değerlendirip, ne ahiz geldiğini raporlayacaklar. Biz bile AFAD yerine üzerimize ne düşüyorsa yapmaya çalışacağız” ifadelerini kullandı.

‘HASAN DAĞI’NDA SU BUHARI ÇIKIŞLARI VAR’

Hasan Dağı’nda akarsu buharı çıkışlarının olduğunu anlatım eden Türkmen, “Gaz çıkışımız namevcut, ama akarsu buharı çıkışlarımız var. Zira volkanik olsun, olmasın kavuşum altına seçme 33 metreye indiğinizde yalım 1 santigrat etap artar. Zımnında burada aşağıda magma tabakası var. Zımnında yalım derecesi erdemli. Aşağıda tabi akarsu varlığı üstelik var. Su varlığı olduğu için bu alev suyu katmerli rütbe ısıtıp, akarsu buharına dönüştürüp çatlaklıklardan yukarı çıkmasına etken oluyor. Bu cins volkanik dağlarda, akarsu buharının çıkması haddinden fazla normaldir ve olması gerekendir. Akarsu buharları menfaat. Ama burada koskocaman olan bizim istemediğimiz gazların açığa çıkmasıdır. Onlar belirtilir, ama şu ana büyüklüğünde Hasan Dağı’nda o nev gazları ölçmedik. Şu an hiçbir endişemiz namevcut” dedi.

Hasan Dağı’nda sürekli gaz ve alev ölçümleri yaptıklarını belirten Türkmen, ” Sistemimizi da kurduk, 4-5 parametreyi ölçüyoruz şu anda. Parametrelerin tıpkısı tanesin değişmesi değil, doğrusu hepsinin tıpkı anda değişmesi lazım. gelişigüzel yaşayış varsa parametrelerin hepsinde ayrım peki. Tıpkısı mütehavvil üzerinden hareket edemeyiz. Bu parametrelerin hepsini ölçüyoruz, değme uymazlık olursa hocalarımız bizi yönlendirecek. Yeryüzü birkaç 3 aylık olgun alıp değerlendirmemiz lazım. Gelişmemiş zamanlı veriler yanıltıcı oluyor. Akıllıcasına tespit yapamıyoruz. O yüzden günce verilere değerlendiremeyiz” diyerek konuştu.

Share: